De poort gaat open!

De poort gaat open!
Zaterdag 16 mei was het weer zover: De poort gaat open! - het jaarlijkse kijkje in de keuken bij een aantal bajessen in Nederland.


Ik schrijf expres ‘een aantal’, want ‘de Nederlandse burger die recht heeft om te zien wat er met zijn belastingcenten gebeurt’ mag van de DJI niet zien hoe detentiecentra voor vluchtelingen er van binnen uitzien, noch hoe mensen in speciale detentieregimes worden aangepakt. Daar zou het publiek waarschijnlijk alleen maar van schrikken. Nee, de bedoeling van de DJI is juist om mensen te laten zien dat het in de bajes in Nederland weliswaar geen hotel is, maar dat bewakers en directie zich tot het uiterste inspannen om ‘de boefjes’ (citaat bewaker) respectvol te behandelen. Mocht dat niet altijd lukken, dan is dat uiteraard geheel de schuld van het opstandige boefje, en die moet dan helaas soms wel eens een beetje minder aardig worden behandeld. Ahum.


groetjes uit de bajes

Mijn keuze was dit jaar gevallen op het Huis van Bewaring aan de Noordsingel in Rotjeknor. Een oud gebouw, dat op de nominatie staat om afgebroken te worden. De nieuwe bajes zou PI Noorderbocht gaan heten, en een private gevangenis moeten worden. Privaat in die zin dat een aantal grote bedrijven, samenwerkend in een consortium, verantwoordelijk zijn voor het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud van de nieuwe bajes. En dus vette winst zullen kunnen halen uit het opsluiten van mensen.

Maar dat feest gaat niet door!
Bajesdirecteur Gerard Bakx vertelde het laatste nieuws: de geplande pps nieuwbouw PI Noorderbocht is afgeblazen. Maandag 18 en dinsdag 19 mei horen we er meer van, tijdens een presentatie van een of ander masterplan. Dan pas zal het aan de pers worden meegedeeld. Dit is dus een onofficiële primeur!

Directeur Gerard Bakx is begonnen als bewaker. Hij vertelde dat hij directeur is geworden door “steeds de gaatjes te zien, stug vol te houden en te studeren, deels in de baas zijn tijd.” Hij werd destijds bewaker omdat hem dat wel stoer leek, hij deed toen veel aan sport en ‘het blijft “boeiend werken met gedetineerden.” Leuke woordspeling wel.

Ook interessant vond ik het om te zien dat in de bajeswerkplaats onder meer fritesverpakkingen voor McDonald’s gevouwen kunnen worden, en dat Schelde Sports (producent en leverancier van sport- en gymnastiektoestellen) ook gebruik maakt van lekker goedkope arbeidskrachten: verdiensten in de werkplaats: 13 euro per week voor 20 uur werken.


patatzak

Niemand behalve ondergetekende leek het een probleem te vinden dat er door de weeks na 17.00 uur GEEN verpleegkundige noch een arts aanwezig is in de bajes. Ook niet in het weekend. Wel is er voor noodgevallen een arts met een pieper buiten beschikbaar.

Het slotstuk van de rondleiding, de isolatieafdeling, werd ingeleid door een voorlichtingspraatje van een commandant van het Interne Bijstands Team. Het IBT is de knokploeg van de bajes, berucht om hun geweldsmisbruik.
Ik heb zelf wel eens met hen te maken gehad, zie
De legale terreur van het IBT

Hij vertelde het volgende: elke eenheid telt 5 mensen. Zodra het alarm afgaat moeten die binnen een half uur paraat staan. Dat betekent: je werkzaamheden als bewaker neerleggen en je als de sodemieter gaan verkleden.
De IBT-er beweerde dat ze gemiddeld eens per week moeten uitrukken – maar ook wel eens twee keer per dag.

Het peloton gaat altijd in vol ornaat naar binnen, gewapend met wapenstok, schild, pepperspray en handboeien, en met ‘beschermende kleding’: witte helm, beenbeschermers etc.


IBT-kostuum

Meestal is het verschijnen van het IBT al genoeg om mensen af te schrikken.

Zo niet, dan sleuren ze eerst iemand naar buiten, daarna gebruiken ze pepperspray en boeien ze hem/haar (over het gebruik van de wapenstok repte de commandant niet). De reden voor deze volgorde is omdat ze anders zelf ‘out’ raken van de pepperspray als ze die in de cel spuiten. Een van de bezoekers kwelde zichzelf met de vraag hoe het IBT pepperspray in de ogen van een brildragende gevangene kan spuiten, maar de commandant kon haar gerust stellen: “We spuiten pepperspray op het voorhoofd, dat levert enige tellen vertraging op, maar het is heus effectief.”
Ik denk dat het juiste antwoord eigenlijk had moeten luiden: “We rukken de gevangene de bril van zijn hoofd”. Maar ja, dat zou afbreuk doen aan het sprookje over respectvolle bewakers…


IBT in actie

Het IBT wordt ook ingezet om mensen naar het ziekenhuis te brengen, of naar de geboorte van hun kind, of naar een begrafenis. Dan is het IBT (meestal) in burger, maar evengoed wel in het bezit van pepperspray en handboeien.

Er waren wat ‘dwangmiddelen’ tentoongesteld, die ik in mijn handen heb gehad. Zo is er voor de bijtende gevangene een zwart masker annex helm. Het geheel ziet eruit als een kruising tussen een motorhelm en een Hannibal Lector-masker, uitgevoerd in hard plastic aan de kant van het gezicht en foam om de rest van het hoofd. Ook zag ik een dikke gordel met riemen waarmee je de polsen van mensen kunt ‘fixeren’, en ook iets waarmee je enkels kunt vastmaken.

Tot slot bezochten we de isolatieafdeling.


isolatiecel

In een van de isolatiecellen stond te lezen: ‘Beter een hoer als zus dan een bewa’, en ‘ Vertrouw geen enkele bewaker, het zijn allemaal klootzakken’.
Er zijn op het moment 8 isolatiecellen in de Noordsingel, waarin dagelijks een aantal mensen worden opgesloten – dagen, weken of maanden.

Ik was nog nieuwsgierig naar het dwangbed, oftewel ‘de fiets’, maar helaas, die was op een andere afdeling. Volgens de IBT-er werd de fiets trouwens bijna nooit gebruikt, hooguit 1x per 2 jaar. Gek dan toch dat ik zó al 2 mensen ken die daaraan zijn vastgebonden in de Noordsingel……..


de fiets

Mocht dit allemaal niet afdoende genoeg zijn om een rebelse geest te breken, dan is er altijd nog de FOBA in de Bijlmerbajes in Amsterdam, waar gevangenen legaal kunnen worden platgespoten en dus tot de zombie worden gemaakt zoals justitie haar gevangenen graag ziet……

“Wij hebben geen geheimen voor u”, werd meerdere malen tijdens de rondleiding gezegd. Dat is natuurlijk onzin, want de bezoekers hebben niet één gevangene persoonlijk mogen spreken, we hoorden alle verhalen maar van één kant. Zo ontstaat, al dan niet bedoeld, toch bij veel bezoekers het beeld dat een gevangene een luxeleventje heeft in de Nederlandse bajes. Dat bewees een van de bezoekers, die er maar niet over uit kon dat ze in de Noordsingel een magnetrón in de cel hadden! De aftandse verveloze koude cellen, het doorgezakte bed, het ontbreken van enig uitzicht naar buiten, dat was haar blijkbaar ontgaan. En dan heb ik het alleen nog maar over de accommodatie.

Niet veel woorden werden vuil gemaakt over de ellende van mensen die in voorarrest zitten, zoals verlies van baan of uitkering, verlies van huis, verlies van contact met partner, kinderen en vrienden… Een onzekere en donkere toekomst, want de eventuele veroordeling moet nog komen.

Ook hoorde ik weinig over de psychische aspecten van het verlies van persoonlijke vrijheid en autonomie. Het verplicht zijn de cel te delen met een onbekende.
Niet voor niets wordt ´Noordsingel´ in de wandelgangen ´Moordsingel´ genoemd: een aantal jaren geleden pleegden in vier maanden tijd vier gevangenen zelfmoord.

Natuurlijk werd er helemaal gezwegen over welke misdaad bestraft wordt en welke misdaad beloond. Waarom bijvoorbeeld de overheid het geweldsmonopolie heeft….

Conclusie: ik ben er helemaal vóór dat de bajes aan de Noordsingel gesloopt gaat worden. Wat mij aangaat: sloop alle bajessen!




Janneke van Beek,
18 mei 2009