Sportkooi van Zaandam, alias 'tiet van justitia'
Onlangs bezocht ik Djimon (niet zijn echte naam) in de Zaanse bajesboten. Hij vertelde me hoe het daar toegaat, én ik had een interessante ontmoeting met de ontwerper van de sportkooien…..
Terwijl ik naar de boten toeloop word ik ingehaald door een brandweerauto, die met loeiende sirene richting bajesbotenterrein scheurt. “Die zal toch niet….” denk ik nog, maar ja hoor, als ik het parkeerterrein bij de boten oploop, zie ik het al: de brandweerauto staat pal voor de voorste boot. Terwijl bewakers relaxed staan toe te kijken, verdwijnen twee brandweermannen met slang de boot in. Er is inmiddels een tweede brandweerauto gearriveerd.
Ik check intussen in, en moet in de achterste boot zijn. Ik probeer uit te vissen wat er aan de hand is, maar zoals te verwachten krijg ik geen informatie los (bewaker-robots kiezen altijd een van de twee standaardantwoorden: “Daar kunnen wij helaas geen mededelingen over doen” of: “Daar weten wij niets van”). Ook navraag bij Djimon levert niets op. De vlammen sloegen niet uit de boot, dus het is in elk geval goed afgelopen…
Als bezoeker moet je een kaartje aan een ketting om je nek. Aan dat kaartje hangt weer een geplastificeerd mededelingenkaartje, waarop de bezoeker wordt gemaand de aanwijzingen van het personeel strikt op te volgen, in geval van plotseling uitbreken van
• brand
• ontsnapping
• gijzeling
• opstand of
• bommelding
De Zaanse directie houdt rekening met alles!
De gevangenen in de bezoekzaal moeten van niet-gevangenen onderscheiden worden door het dragen van een hesje waarop het woord ‘bezoeker’ staat. Dat slaat natuurlijk nergens op – Djimon en ik moeten er hard om lachen: HIJ is geen bezoeker, IK ben de bezoeker! Jammer genoeg moet hij het hesje wel aanhouden, ondanks de hitte.
“In de bezoekruimte staat tenminste nog een raam open”, zegt Djimon, “bij ons op de afdeling niet”. De deuren van de tweepersoonscellen moeten dag en nacht dicht blijven, ook als de mensen niet in de cel zijn. Het laat zich raden hoe de geur is die daar permanent hangt…
De ventilatoren, hard nodig met warm weer, vallen telkens uit.
De luchtkooien staan in de volle zon, er is dus toch niet veel animo voor het scheppen van frisse lucht in de zomer.
De sfeer op de afdeling is met deze hitte om te snijden. Ruzies zijn aan de orde van de dag.
Ik vertel dat de directrice van deze boten in een interview heeft gezegd: “Het klinkt gek, het is vaak heel gezellig, mensen sporten of koken samen en hebben ook veel steun aan elkaar."
"IOM kwartaalblad"
“Het is hier helemaal niet gezellig!” zegt Djimon verontwaardigd. “Samen koken? Een bron van irritatie: er zijn veel te weinig kookplekken voor iedereen op de afdeling!”
Het architectenbureau dat verantwoordelijk is voor de inrichting van de boten, EGM architecten (EGM, dat betrokken is bij nieuwbouw van detentiecentra bij Rotterdam Airport en in Kamp Zeist, is de laatste jaren uitgegroeid tot hèt architectenbureau van de deportatiebajessen in Nederland en daarmee medeverantwoordelijk voor het, onder slechte omstandigheden, opsluiten van talloze vluchtelingen en voor daaropvolgende deportaties) heeft veel hout in de cellen verwerkt. Dat maakt dat de boten brandgevoelig zijn, met als resultaat dat er geen magnetrons, koffiezetapparaten en waterkokers in de cellen aanwezig zijn. Overdag staat er koffie en thee op de afdeling, maar als om 17.00 uur iedereen ‘achter de deur’ moet, dient men het de rest van de avond te doen met één kopje koffie of thee, dat warm kan worden gehouden in een thermosflesje.
plattegrond
Djimon is met zijn 20 jaar een van de jongste mannen van zijn afdeling, de oudste is een man van over de 60, die net een maagoperatie heeft ondergaan.
Hij vertelt me dat er vorige week iemand op zijn afdeling ziek werd. De medische dienst, in de vorm van een verpleegkundige, kwam kijken, maar ondernam niets. Later die dag ging de man achteruit: hij lag bewegingsloos op zijn bed en sprak niet meer. Djimon, hevig bezorgd, vroeg de bewakers of ze nogmaals de medische dienst wilden laten komen. Dat wilden ze niet, ze waren aan het kaarten en gingen daar gewoon mee door. Na veel aandringen van Djimon zeiden ze dat hij maar een briefje voor de wachtcommandant moest invullen. Omdat behandeling daarvan kostbare tijd zou vragen deed Djimon dat maar niet.
Die dag kwam er dus geen medische dienst meer langs. De volgende dag pas kwam een psycholoog, die de man medicijnen gaf.
Terwijl we zitten te praten, zien we buiten op de kade twee mannen een fototoestel op statief klaarzetten. “Zouden dat journalisten zijn?” vraagt Djimon.
Na afloop van het bezoek besluit ik het hen te gaan vragen.
Het te fotograferen object is een van de sportkooien, van waaruit een paar maanden geleden vijf mannen ontsnapten door de deur te forceren. Djimon had me toevallig juist verteld dat sindsdien de bewaking in en rond de kooien flink is opgevoerd. (kun je als directie nog met zoveel calamiteiten rekening houden, ontsnappen ze nota bene vanuit de sportkoepel!)
De ene man blijkt Willem van der Sluis te zijn, de ontwerper van de sportkooien, de ander maakt foto’s voor het blad ‘Wallpaper’, “the world's only truly international design lifestyle magazine for urban modernists and global navigators alike. The perfect addition to your coffee table”.
Officieel heten de kooien ‘sportdomes’. De lyrische beschrijving op de site van het ‘atelier rijksbouwmeester’ luidt:
“De domes zijn demonteerbaar en door hun duurzaamheid voordeliger dan vergelijkbare voorzieningen die op de markt te koop zijn. Een abstract decoratief patroon dat naar boven toe transparanter wordt geeft de koepels een bijzondere lichtval met een sprookjesachtig schaduwspel als de zon schijnt. 's Avonds stralen ze als lampionnen.”
Bajessprookjesland!
In de volksmond worden de sportkooien ‘de tieten van Justitia genoemd’, vertelt de ontwerper me met enige trots.
Omdat het verboden is de bajesboten zelf te fotograferen, en omdat de tieten natuurlijk wel in de juiste context ‘on your coffee table’ moeten verschijnen, figureert er speciaal voor de gelegenheid een DV&O-busje ter linkerzijde.
“Mooie dingen heb je ontworpen”, zeg ik.
“Dat hoor ik wel vaker”, zegt hij bescheiden..
“Heb je ook commentaar gehoord van de gebrúikers?” vraag ik.
Nee, van die kant had hij niets gehoord.
“Ik wel!” kan ik hem vertellen (gewoon op bezoek gaan en het vragen, simpel zat). “Ze vinden het vloeroppervlak heel klein – je kunt er maar met zes mensen tegelijk in voetballen”.
“Dat komt omdat ik me moest houden aan de maten die justitie me opgaf. Dezelfde maten namelijk als die van de luchtkooi ernaast”.
“Wordt het bij regen niet nat binnen, met al die gaten?”
“ Ja, helaas wel. De opdracht van justitie was dat de sportkooien van boven open moesten blijven. Ze vertelden me dat de gevangenen, eh bewoners, het wel fijn vinden om nat te worden”.
(“Zeg maar ‘gevangenen’ hoor”, zeg ik, “ze zitten hier toch gevangen?”)
“Nu blijkt er toch een probleem. Tijdens en na regen blijft het water gewoon op de vloer liggen, met als gevolg dat er nu tijdens regen helemaal niet gesport wordt….”
Willem van der Sluis heeft inmiddels een nieuwe opdracht binnengehaald: twee nieuwe tieten voor P.I. de Schie. Deze tieten zullen waarschijnlijk bekend komen te staan als ‘terroristentieten’ , want ze zijn bedoeld voor de gevangenen van de terroristenafdeling. Een supermaxafdeling in een gevangenis, zoals Nederland er wel meer heeft: LAA, LABG, EBI, e.v.a.…..
Individueel regime, 22 uur achter de deur, onderworpen worden aan veelvuldige visitaties, geboeid worden telkens als iemand zijn/haar cel verlaat, bezoek achter glas met meeluisterende en meekijkende bewakers, doorlopende observatie door middel van camera’s…. Een hel op aarde, maar dankzij Willem van der Sluis kunnen de terroristen binnenkort in elk geval genieten van het feeërieke schouwspel van de tieten-by-night.
Als gevangen terroristen luchten, mag geen ‘gewone gevangene’ zelfs maar een glimp opvangen van deze mensen. Ze moeten onzichtbaar zijn voor iedereen. Het moet lijken alsof ze niet bestaan.
De extra speciale constructie van metalen platen met gaten van de sporttieten maakt dat je van buiten niet kunt zien wie er binnen sporten. De nieuwe tieten zijn dus bij uitstek geschikt voor de totale afzondering van mensen.
Bart Zuidervaart schreef in Trouw van 2 november vorig jaar:
“Ontwerper Willem van der Sluis moest serieus over de vraag nadenken. Wat zouden zijn vrienden ervan vinden? Werkte hij hierdoor niet mee aan het volgens hem te strenge vreemdelingenbeleid?
Uiteindelijk, zegt Van der Sluis, was de beslissing niet zo moeilijk: „Ik breng een verbetering aan, en dus is het goed.”
Maar zo simpel ligt het natuurlijk niet! Door mee te werken aan het verfraaien van gevangenissen maak je jezelf, of je wilt of niet, bondgenoot van justitie.
Uit datzelfde artikel van Bart Zuidervaart:
“De bedoelingen van Justitie waren duidelijk: de opvatting dat illegale vreemdelingen in Nederland onder erbarmelijke omstandigheden worden opgesloten, moet de prullenbak in.
Dat beeld is ontstaan door de brand op Schiphol-Oost (oktober 2005) en de verhalen over vermeende wantoestanden op de Rotterdamse bajesboten in Vrij Nederland (maart 2006).
„Dat beeld willen wij inderdaad corrigeren”, zegt Erik Nijman, sectordirecteur van de Dienst Justitiële Inrichtingen. „Niemand wordt hier verwend, maar we houden het wel menselijk”, vertelt Jantien Leegwater, directeur van de Zaandamse gevangenis. De sportdomes vindt ze ’prachtig’. „Het is beter dan weer zo’n stalen luchtkooi.”
Willem van der Sluis’ ontwerp wordt simpelweg gebruikt door justitie, die er belang bij heeft het Nederlandse volk een beeld voor te schotelen dat mensen in Nederland ‘humaan’ opgesloten worden. Als het er maar mooi uitziet van de buitenkant, dan neemt iedereen klakkeloos aan dat het binnen ook oké is. Zelfs gezellig!
Niets is natuurlijk minder waar. Hierop kom ik in een volgend stuk graag terug.
“Prettig kennis met u gemaakt te hebben”, zei Willem van der Sluis na afloop van ons gesprekje. Dat vond ik nou ook!
Janneke,
5 augustus 2008
Geen opmerkingen:
Een reactie posten